Η λοίμωξη του ουροποιητικού είναι μία αρκετά συχνή και σοβαρή νόσος, που προκαλείται από τη διείσδυση μικροοργανισμών στο στείρο ουροποιητικό σύστημα.
Τι είναι ουρολοίμωξη;
Ουρολοίμωξη είναι η λοίμωξη σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού μας συστήματος. Το ουροποιητικό σύστημα περιλαμβάνει τα όργανα που παράγουν και αποβάλλουν από το σώμα μας τα ούρα. Αυτά είναι: 1. Οι νεφροί, 2. οι ουρητήρες, 3. η ουροδόχος κύστη, 4. ο προστάτης (στους άντρες), 5. η ουρήθρα.
Ποια είναι τα αίτια των ουρολοιμώξεων;
Συνήθως τα ούρα είναι στείρα δηλαδή, περιέχουν νερό, άλατα και προϊόντα του μεταβολισμού αλλά δεν περιέχουν βακτήρια ή άλλα μικρόβια. Η ουρολοίμωξη συμβαίνει όταν μικροσκοπικοί οργανισμοί και βακτήρια που συνήθως προέρχονται από το πεπτικό μας σύστημα, εισέρχονται από το άνοιγμα της ουρήθρας στο ουροποιητικό σύστημα και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Η ουρήθρα είναι το τελικό τμήμα του ουροποιητικού σωλήνα από το οποίο τα ούρα βγαίνουν έξω από το σώμα μας.
Οι περισσότερες λοιμώξεις προκαλούνται από έναν τύπο βακτηρίου, το οποίο ονομάζεται Eschericia coli ( ή E.coli) το οποίο φυσιολογικά αποικίζει το έντερο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα βακτήρια πρώτα μετακινούνται και αποικίζουν στην ουρήθρα. Όταν τα βακτήρια πολλαπλασιαστούν συμβαίνει η λοίμωξη.
Η λοίμωξη που περιορίζεται στην περιοχή της ουρήθρας ονομάζεται ουρηθρίτιδα. Αν τα βακτήρια μεταφερθούν στην ουροδόχο κύστη και πολλαπλασιαστούν εμφανίζεται η λοίμωξη της ουροδόχου κύστης, η οποία ονομάζεται κυστίτιδα.
Αν η λοίμωξη δεν θεραπευτεί άμεσα τα βακτήρια μπορεί να μετακινηθούν ανοδικά προς τους ουρητήρες και να πολλαπλασιαστούν και να αποικίσουν στους νεφρούς.
Η λοίμωξη των νεφρών ονομάζεται πυελονεφρίτιδα.
Το ουροποιητικό μας σύστημα έχει τέτοια δομή που το προφυλάσσει έναντι των λοιμώξεων. Οι ουρητήρες και η ουροδόχος κύστη συνήθως εμποδίζουν την παλινδρόμηση των ούρων προς τους νεφρούς ενώ η ροή των ούρων από την ουροδόχος κύστη προς την ουρήθρα βοηθάει στο να <<ξεπλένονται>> τα βακτήρια έξω από το σώμα μας. Επίσης στους άνδρες ο προστατικός αδένας παράγει εκκρίσεις που αναστέλλουν την ανάπτυξη των βακτηρίων. Τέλος και στα δύο φύλα οι αμυντικοί ανοσολογικοί μηχανισμοί προλαμβάνουν και αποτρέπουν τις λοιμώξεις. Παρά την ύπαρξη αυτών των αμυντικών μηχανισμών οι ουρολοιμώξεις μπορεί να συμβούν.
Ποίοι κινδυνεύουν να εμφανίσουν ουρολοιμώξεις;
Μερικοί άνθρωποι είναι περισσότερο επιρρεπείς στο να εμφανίσουν ουρολοίμωξη από άλλους. Οποιαδήποτε ανωμαλία στην ουροποιητική οδό που εμποδίζει τη ροή των ούρων, για παράδειγμα ένας λίθος στο νεφρό, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση ουρολοίμωξης. Επίσης ένας διογκωμένος προστατικός αδένας μπορεί να επιβραδύνει τη ροή των ούρων και να αυξήσει τον κίνδυνο για ουρολοίμωξη.
Μια κοινή πηγή λοιμώξεων είναι οι ουροκαθετήρες (Folley) που τοποθετούνται στην ουρήθρα και την κύστη ηλικιωμένων ατόμων ή με αδυναμία ούρησης. Τα βακτήρια μπορεί να <<φωλιάσουν>> στον καθετήρα και να δημιουργήσουν ουρολοίμωξη. Η τοποθέτηση και η διατήρηση του καθετήρα πρέπει να γίνεται με συνθήκες ασηψίας από εξειδικευμένο προσωπικό. Οι άνθρωποι που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίζουν ουρολοίμωξη λόγω των μεταβολών στο ανοσολογικό τους σύστημα. Οποιαδήποτε άλλη διαταραχή η οποία καταστέλλει την ανοσία όπως η χρόνια νεφρική νόσος, τα νεοπλάσματα, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ουρολοιμώξεων.
Οι ουρολοιμώξεις μπορούν να εμφανιστούν και στα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, ιδιαίτερα αυτά που έχουν γεννηθεί με κάποιες ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος, οι οποίες συχνά χρειάζεται να διορθωθούν χειρουργικά.
Οι ουρολοιμώξεις είναι σπανιότερες στα αγόρια και στους νέους άνδρες και συχνότερες στις ενήλικες γυναίκες. Δεν υπάρχουν σαφείς επιστημονικοί λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες κάνουν περισσότερες ουρολοιμώξεις απ’ ότι οι άνδρες. Ένας παράγων μπορεί να είναι ότι το μήκος της γυναικείας ουρήθρας είναι μικρότερο από της ανδρικής, επιτρέποντας έτσι στα βακτήρια γρηγορότερη πρόσβαση στην ουροδόχο κύστη. Επίσης το άνοιγμα της ουρήθρας στις γυναίκες είναι πιο κοντά σε πηγές βακτηρίων, όπως το ορθό και ο κόλπος. Σε πολλές γυναίκες η σεξουαλική επαφή φαίνεται να κινητοποιεί και να αποτελεί την αφορμή μιας ουρολοίμωξης αν και οι λόγοι γι’ αυτή τη συσχέτιση δεν είναι σαφείς.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης και πότε θα πρέπει να επισκεφθώ το γιατρό;
Θα πρέπει να επισκεφθείτε το γιατρό αν έχετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω συμπτώματα:
Κάψιμο ή αίσθημα καψίματος όταν ουρείτε.
Συχνή και επιτακτική ανάγκη να ουρήσετε ακόμα και όταν έχετε ελάχιστα ούρα. Πόνο στην πλάτη, ή χαμηλά στην κοιλιά. Ούρα αιματηρά ή κόκκινα, ή σκουρόχρωμα, ή με περίεργη μυρωδιά. Πυρετό ή ρίγος.
Συχνά οι γυναίκες νιώθουν μια πίεση από το ηβικό οστό και παρά την προσπάθεια και την επιθυμία να ουρήσουν μόνο μικρή ποσότητα ούρων εξέρχεται από την ουρήθρα.
Τα ούρα μπορούν να είναι γαλακτόχρωμα, ή θολά, ή συχνά κοκκινωπά αν περιέχουν αίμα. Συνήθως η ουρολοίμωξη δεν προκαλεί πυρετό αν είναι περιορισμένη στην περιοχή της κύστης ή της ουρήθρας. Ο πυρετός όμως σημαίνει ότι η ουρολοίμωξη έχει φτάσει στους νεφρούς, δηλαδή δεν πρόκειται για κυστίτιδα αλλά για πυελονεφρίτιδα.
Ναυτία και τάση για εμετό μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα πυεολονεφρίτιδας.
Πώς διαγιγνώσκεται η ουρολοίμωξη;
Για να μάθετε αν έχετε ουρολοίμωξη, ο γιατρός σας θα κάνει μια απλή γενική εξέταση ούρων η οποία θα ελέγξει την ύπαρξη ή όχι βακτηρίων στα ούρα. Θα δώσετε ένα καθαρό δείγμα ούρων μετά από επιμελές τοπικό εξωτερικό πλύσιμο, συλλέγοντας το μέσον της ούρησης, δηλαδή αφού πετάξετε το αρχικό κομμάτι ούρησης, συλλέγετε από το μέσον της ούρησης προς το τέλος μέσα σε ένα στείρο δοχείο.
Στη γενική ούρων τα ούρα εξετάζονται για λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια και για βακτήρια καθώς και για το ειδικό βάρος και τα χημικά τους χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια τα βακτήρια καλλιεργούνται και ελέγχεται η ευαισθησία τους απέναντι σε μια σειρά αντιβιοτικών, ούτως ώστε να διαπιστωθεί πιο φάρμακο καλύτερα καταστρέφει τα βακτήρια. Το τελευταίο βήμα ονομάζεται test ευαισθησίας. Μερικά
μικρόβια όπως τα χλαμύδια και το μυκόπλασμα μπορούν να ανιχνευτούν μόνο με ειδικές καλλιέργειες. Αν ο γιατρός σας υποπτεύεται κάποια από αυτές τις λοιμώξεις, τότε χρειάζεται ειδική εξέταση καθώς η απλή καλλιέργεια ούρων μπορεί να είναι αρνητική.
Αν οι ουρολοιμώξεις δεν θεραπεύονται εύκολα, ή αν υπάρχουν υποτροπές, ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει έναν ευρύτερο έλεγχο για να διαπιστώσει την ανατομία και τη λειτουργική ακεραιότητα του ουροποιητικού σας συστήματος.
Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν απλή ακτινογραφία νεφρών, κύστεως και ουρητήρων, και ένα απλό υπερηχογράφημα προ και μετά ούρηση. Χρήσιμη μπορεί να είναι μια κυστεοσκόπηση, όπου ένα λεπτό όργανο εισέρχεται μέσω της ουρήθρας μαζί με μια πηγή φωτός και επιτρέπει στον ουρολόγο να δει μέσα στην ουροδόχο κύστη.
Πώς θεραπεύονται οι ουρολοιμώξεις;
Οι ουρολοιμώξεις θεραπεύονται με αντιβακτηριδιακά φάρμακα. Η επιλογή του φαρμάκου και ο χρόνος θεραπείας εξαρτάται από το ιστορικό του ασθενούς και τα αποτελέσματα που έχει δώσει η γενική ούρων η καλλιέργεια ούρων και το test ευαισθησίας. Η αγωγή για τη θεραπεία των ουρολοιμώξεων διαφέρει αν πρόκειται για μη επιλεγμένες ουρολοιμώξεις ή επιπλεγμένες ουρολοιμώξεις.
Παρότι όπως είπαμε οι γυναίκες εμφανίζουν ουρολοιμώξεις συχνότερα από τους άνδρες, οι ουρολοιμώξεις των ανδρών είναι συνήθως πιο σοβαρές και πιο δύσκολο να θεραπευτούν.
Ασθενείς με συνυπάρχοντα νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η νεφρολιθίαση, απαιτούν χρονικά μακρύτερα ή ισχυρότερα θεραπευτικά σχήματα για την ουρολοίμωξη.
Η εξέλιξη της θεραπείας παρακολουθείται με μια δεύτερη γενική ούρων και καλλιέργεια, η οποία πρέπει να επιβεβαιώσει ότι η ουροποιητική οδός είναι ελεύθερη βακτηρίων. Είναι σημαντικό να ακολουθήσει κανείς την πλήρη αγωγή της θεραπείας, γιατί τα συμπτώματα μπορεί να εξαφανιστούν πολύ σύντομα, αλλά λοίμωξη να συνεχίσει να υπάρχει . Ασθενείς με πυελονεφρίτιδα, μπορεί να χρειαστεί να νοσηλευτούν, ούτως ώστε να λάβουν ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή καθώς και ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή καθώς και ενδοφλέβια ενυδάτωση.
Συνήθως οι πυελονεφρίτιδες απαιτούν αρκετές εβδομάδες αντιβιοτικής αγωγής. Στην περίπτωση πυελονεφρίτιδας η πιστή εφαρμογή της αγωγής είναι σημαντική ώστε να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες βλάβες στους νεφρούς, ή νεφρική ανεπάρκεια.
Για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης είναι απαραίτητα να πίνει κανείς άφθονο νερό, ούτως ώστε να <<ξεπλένει>> καλά το ουροποιητικό του σύστημα από τα βακτήρια. Στη διάρκεια της θεραπείας για την ουρολοίμωξη είναι καλύτερα να αποφεύγεται ο καφές, το αλκοόλ και τα πικάντικα φαγητά.
Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις
Πολλές γυναίκες εμφανίζουν συχνές ουρολοιμώξεις. Περίπου 20% των γυναικών που εμφανίζουν μια πρώτη ουρολοίμωξη, εμφανίζουν και μια δεύτερη και ποσοστό 30% αυτών εμφανίζουν και μια τρίτη.
Στην περίπτωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ξεχωρίσει κανείς αν οι νέες λοιμώξεις αποτελούν υποτροπή των παλαιότερων, δηλαδή με το ίδιο κλώνο βακτηρίου, ή ξεχωριστές λοιμώξεις με διαφορετικό βακτήριο. Αν και συχνά οι ουρολοιμώξεις οφείλονται στο Ε.coli ελαφρές διαφορές στον κλώνο των βακτηρίων υποδεικνύουν ξεχωριστό επεισόδιο ουρολοίμωξης.
Ουρολοιμώξεις στα παιδιά
Στα παιδιά, τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης μπορεί να μην γίνουν αντιληπτά ή να αποδοθούν σε άλλες διαταραχές. Το παιδί θα πρέπει να ελεγχθεί για ουρολοίμωξη αν μοιάζει ευερέθιστο, είναι ανόρεκτο, έχει απώλεια ούρων, ή δεν αναπτύσσεται φυσιολογικά. Σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά είναι πιο εύκολο να κάνουν πυρετό και να μην έχουν κανένα άλλο σύμπτωμα. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε αγόρια και σε κορίτσια. Τα παιδιά θα πρέπει να τα δει παιδίατρος, αν υπάρχει οποιαδήποτε απορία σε σχέση με τέτοια συμπτώματα, ιδιαίτερα μεταβολές των συνηθειών ούρησης του παιδιού.
Ουρολοιμώξεις στη εγκυμοσύνη
Μια έγκυος γυναίκα που εμφανίζει ουρολοίμωξη πρέπει να θεραπευθεί άμεσα, ούτως ώστε να αποφευχθεί ο πρόωρος τοκετός και άλλοι κίνδυνοι, όπως η άνοδος της αρτηριακής πίεσης και η προεκλαμψία. Κάποια αντιβιοτικά απαγορεύονται να χορηγούνται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης. Για το λόγο αυτό ο γιατρός θα επιλέξει την καλύτερη θεραπεία με βάση την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, το χρόνο της κύησης, την υγεία της μητέρας και τους δυνητικούς κινδύνους για το έμβρυο.
Επιλεγμένες ουρολοιμώξεις
Η θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από αποφρακτικά αίτια, από εμπόδια δηλαδή, ή άλλες συστηματικές διαταραχές, ή νοσήματα, εξαρτάται από την διάγνωση, τον εντοπισμό και την έκταση του υποκείμενου προβλήματος. Στόχος της θεραπευτικής αγωγής είναι η αποφυγή χρόνιων βλαβών στο ουροποιητικό σύστημα.
Σπανού Σταυρούλα
Βιοπαθολόγος (Μικροβιολόγος)
Επιστημονικά Υπεύθυνη του Τμήματος Βιοπαθολογίας
